Neurologische gevolgen

Traumatische gebeurtenissen worden ook weerspiegeld in de hersenen. Onze hersenen bestaan uit drie verschillende structuren die tijdens de evolutie zijn ontwikkeld. Het reptielenbrein is voor het primaire overleven (ademhaling, hartslag, inwendige organen) en handelt bij angst en agressie. Het later ontwikkelde zoogdierenbrein reguleert de emoties en het contact met anderen. De neocortex is gesplitst in twee delen. De linker hemisfeer herbergt de functies logica, taal en bewustzijn. De rechter hemisfeer zorgt voor een holistische verbinding met de omgeving (beelden, associaties) en is onbewuster.

Hersenen ontwikkelen zich gedurende ons leven onder invloed van doorleefde gebeurtenissen. De vorming van neurale netwerken in de frontale kwab vermindert door slechte relaties met anderen en stress- of angstgevoelens. Vroegkinderlijk trauma kan niet altijd volledig worden opgelost door positieve ervaringen in het latere leven. Een frequent restletsel is minder vermogen tot reflectie.

In geval van dreigend gevaar bestaan er drie fundamentele mogelijkheden om te reageren:

• Sociale activatie: anderen waarschuwen voor het dreigende gevaar en hulp bieden aan anderen.
• Vluchten of vechten: Als je niet kan wegrennen voor een gevaar, proberen het gevaar uit te schakelen. Symptomen zijn dan bijvoorbeeld flashbacks en hartkloppingen.
• Bevriezing en fragmentatie: we raken gedissocieerd en alle resterende energie is gericht op het overleven van de primaire, interne organen.

In geval van een levensbedreigende situatie met totale machteloosheid wordt op dat moment de neocortex afgekoppeld en schakelen we primair over op de hersenstam en het limbisch systeem. Dit heeft tot gevolg dat we automatisch en reflexmatig reageren. Het bewust redeneren is (tijdelijk) uitgeschakeld. Traumatische gebeurtenissen worden opgeslagen in de rechter hemisfeer. Dit geheugen is onbewust en niet bereikbaar door taal en logica via de linker hemisfeer. Dit verklaart waarom cognitieve gedragstherapie (in het bewustzijn vragen naar gebeurtenissen, gevoelens en gedachten) minder effectief is bij het behandelen van trauma’s. De rechter hersenhelft heeft een sterkere toegang tot de opgeslagen emoties, terwijl de linker hemisfeer meer de episodische geheugentaken vervult. Het ophalen van de herinnering aan de traumatische gebeurtenissen in praatsessies kunnen niet voor de noodzakelijke verbinding zorgen.

Daarnaast is de oorspronkelijke bron van veel trauma’s (liefdestrauma, vroegkinderlijk trauma) in het preverbale stadium. Een baby kan nog niet praten en heeft dus ook geen ‘talige’ herinnering aan nare gebeurtenissen tijdens de zwangerschap, geboorte of eerste levensjaren.