Wat is een trauma?

Indien we in een situatie raken die gevaarlijk, bedreigend of angstig is, dan ontstaat er een stressreactie. Ons lichaam maakt stresshormonen aan, de hartslag gaat omhoog, we zijn extra waakzaam en we krijgen tijdelijk meer energie. Ons lichaam is klaar om te vechten of vluchten. Indien dit succesvol is uitgevoerd keert ons lichaam daarna weer terug in een veilige en stabiele toestand. Er zijn dan geen blijvende veranderingen op psychisch niveau.

Als vechten of vluchten echter niet mogelijk is of de bedreigende situatie te lang aanhoudt, dan schakelt het lichaam over op een soort van noodtoestand: bevriezen en fragmenteren. We raken getraumatiseerd als een situatie wordt ervaren als overweldigend en levensbedreigend. Er is dan sprake van totale machteloosheid en we worden overspoeld door angst. Als uiterste poging om toch deze situatie te overleven treedt er een splitsing op van de psyche. Het bijzondere is dat in deze toestand we op dat moment geen pijn en angst meer ervaren. Het contact met de buitenwereld is compleet verbroken. De onverdraaglijke traumatische ervaring wordt buiten ons bewustzijn gehouden. Er treedt immobilisatie en gevoelloosheid op (bevriezing).

Na de traumatische ervaring is de psyche opgesplitst in drie delen:

• Traumadeel

Dit deel is normaal gesproken buiten ons bewustzijn. Het bewaart de traumaherinnering, -ervaring en –gevoelens. Het traumadeel blijft in de ontwikkeling stilstaan op de leeftijd waarop het trauma plaatsvond en blijft het hele verdere leven streven naar mogelijkheden om in het bewustzijn te komen. Het traumadeel zoekt naar aandacht en erkenning en wil uit de ‘gevangenis’ worden gehaald. Het is als het ware een bal die je probeert onder water te houden en steeds probeert boven water te komen drijven.

• Gezond deel

Gelukkig blijft ook een deel van de psyche gezond achter. Dit deel is psychisch in orde en zoekt naar hulp om te streven naar integratie van de trauma- en overlevingsdelen. Het gezonde deel is in contact met de realiteit zonder illusies en waandenkbeelden.

• Overlevingsdeel

Dit deel van de psyche was levensreddend op het moment van de traumatische gebeurtenis. De functie van het overlevingsdeel is om traumagevoelens en -ervaringen te onderdrukken en buiten het bewustzijn te houden. Om dit te bewerkstelligen wordt een veelheid van strategieën ingezet. Situaties in het dagelijks leven die (vaak onbewust) de herinnering aan het trauma triggeren, zorgen voor het activeren van overlevingsgedrag. Nieuwe traumatische ervaringen zorgen voor verdieping, uitbreiding en versterking van de overlevingsdelen. Ook ontstaan nieuwe afsplitsingen. Hoewel overlevingsdelen op het moment van de traumatische gebeurtenissen levensreddend zijn, zijn ze op langere termijn voor de persoon altijd destructief. De paradox is dat overlevingsstrategieën zorgen voor herhaling van traumatische gebeurtenissen. Veelvoorkomende vormen van overlevingsstrategieën zijn:

• negeren, bagatelliseren en ontkennen van het trauma
• zorgen voor afleidingen (vluchtgedrag)
• anderen de schuld geven voor hun problemen
• neiging om andere mensen te domineren en controleren
• illusies opwekken
• liegen, bedriegen en misleiden
• vluchten in esoterie (gebrek aan gezond realisme)
• vluchten voor innerlijke leegte door uiterlijke compensatie, verslavingsgedrag
• overdracht van eigen traumagevoelens op anderen
• dissociatie en somatisatie
• ongezonde relaties met anderen
• aannemen van slachtoffer- of daderhouding